LOGOPEDA

WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW

I PROFILAKTYKA

 

　

Mów wyraźnie językiem dorosłych, używaj prostych zdań. Różnicuj ton i intonację głosu.

Pamiętaj, że dziecku należy dostarczać prawidłowych wzorców wypowiedzi. Mów poprawnie.

Dbaj o prawidłowe żucie, gryzienie i połykanie.
Karm　 dziecko piersią, (jeśli to tylko możliwe), a potem łyżeczką. Ssanie piersi to doskonałe ćwiczenie aparatu artykulacyjnego. Ogranicz　 używanie smoczka, wprowadzaj　 pokarmy o twardej konsystencji ( marchewkę, jabłko, skórki od chleba), gdy tylko zaczynają się wyrzynać ząbki. Zwróć　　 uwagę jak dziecko oddycha czy nosem, czy ustami podczas snu i milczenia.

W początkowym okresie naśladuj　 wszelkie wokalizacje dziecka.
Wprowadzaj wyrazy dźwiękonaśladowcze np:　 kotek miauczy – miau, miau　　　　　
piesek szczeka – hau, hau samochód policyjny – e-o , e-o,

Ucz　 wierszyków i rymowanek. Wprowadzaj zabawy paluszkowe np.: idzie rak nieborak, sroczka kaszkę warzyła itp.

Od pierwszych prób porozumiewania się z dzieckiem staraj się przekazać informację że oczekujesz　 odpowiedzi. Zadawaj　 proste pytania i zawieszaj　 glos w oczekiwaniu na odpowiedź. Jeśli dziecko nie odpowiada, sam w prosty sposób odpowiedz.

　Staraj　 się by rozmowa była przyjemnością dla wszystkich zainteresowanych.　 Unikaj nieustannego poprawiania wymowy dziecka

Prowadź　 ćwiczenia oddechowe: dmuchanie baniek mydlanych, dmuchanie na lekkie przedmioty, dmuchanie na wiatraczki, granie na prostych instrumentach muzycznych typu trąbka, flet, zdmuchiwanie świeczki, picie i dmuchanie przez słomkę itp.

Wprowadzaj　 proste ćwiczenia gimnastyki buzi i języka w formie zabawy np: buziaki dla mamy, oblizywanie się jak miś po zjedzeniu miodu ( przy szeroko otwartej buzi), koniki, sięganie językiem do nosa, do brody, do prawego ucha, do lewego ucha, liczeni ząbków językiem, parskanie itd.

Dbaj o mocną więź emocjonalną. Głaskaj, przytulaj, chwal dziecko. Zachęca to do kontaktów werbalnych.

　

　

　

　

　

　

　

　

　

　

　

　

　

II KIEDY DO LOGOPEDY?

 

 

Z DZIECKIEM W WIEKU:
3 LAT	4 LAT	5 LAT
- Nie mówi lub mówi niewiele? Oznacza to opóźniony rozwój mowy. Niezbędna jest pomoc w rozwijaniu mowy. - Podczas mówienia wysuwa język między zęby (zwłaszcza wymawiając głoski: s, z, c,　 dz, ś, ź, ć, dź, t, d ,n, l)? Taka wada wymowy (seplenienie międzyzębowe) nie mija sama. Im dłużej dziecko tak mówi, tym bardziej utrwala sobie nieprawidłową artykulację tych głosek i trudniej będzie mu nauczyć się właściwej	- Mówi "sianki" zamiast sanki, "ziamek" zamiast zamek? Dziecko w tym wieku nie powinno już zmiękczać głosek s ,z, c, dz. - 　Mówi "tot" zamiast kot, "duma" zamiast guma? Już najwyższy czas, aby nauczyło się wymawiać głoski "k" i "g” - 　Mówi "kom" zamiast dom, "gach" zamiast dach? Czterolatek powinien wymawiać głoski "t" i "d". - Mówi "jody" zamiast lody? Dziecko powinno już umieć wymawiać głoskę "l".	- Wymawia wyrazy z głoskami sz, ż, cz, dż z dziwnym brzmieniem? Być może nieodpowiednio układa język, realizując np. wymowę boczną. Taka wymowa może dotyczyć także szeregu głosek: s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź - Mówi "lęka" zastępując głoskę "r" głoską "l"? Jest to najtrudniejsza głoska do wypowiedzenia przez dziecko, pojawia się w mowie najpóźniej. - Wymawia głoskę "r" w dziwny sposób np. "po francusku"? Każda zła realizacja tej głoski podlega korekcie. Mówi "samek", zamiast zamek, "foda" zamiast woda, "sima" zamiast zima? Dziecko w tym wieku nie powinno zamieniać głosek dźwięcznych na bezdźwięczne. - Dziecko nie mówi płynnie, zacina się, powtarza wyrazy? Logopeda może określić, czy jest to niepłynność rozwojowa, czy jąkanie, a także udzielić odpowiednich wskazówek rodzicom. - Mówi niezrozumiale? Mowa dziecka pięcioletniego powinna być zrozumiała. -　Mówiąc opuszcza w wyrazach trudniejsze głoski, opuszcza sylaby lub przestawia je? Jest to normalne zjawisko dla dzieci w wieku 3 - 4 lat. W wieku 5 lat jest niepokojące.

　

III CWICZENIA LOGOPEDYCZNE

I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głosek szeregu syczącego („s”, „z”, „c”, „dz”)

Ćwiczenia języka:

wysuwanie języka do przodu;

język szeroki i wąski;

ułożenie języka za dolnymi zębami;

cofanie języka w głąb jamy ustnej;

liczenie dolnych zębów czubkiem języka po wewnętrznej stronie;

oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów;

dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski „e”;

zlizywanie czubkiem języka dżemu lub masła czekoladowego z dolnych dziąseł;

„wymiatanie śmieci” – energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów.

Ćwiczenia oddechowe:

dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki;

„tańczący płomyczek” – dmuchanie na płomień świecy w odległości niepozwalającej zdmuchnąć płomyka, lecz wyginać go;

dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą;

zawody „kto dmuchnie dalej” – zdmuchiwanie kulek waty z ręki;

wydmuchiwanie baniek mydlanych;

dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach o różnej długości ponad głową ćwiczącego;

„wyścigi samochodowe” – dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie narysowanej na podłodze;

„mecz piłkarski” – przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej na przeciwko;

„gotowanie wody” – dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza;

nadmuchiwanie balonów, zabawek i piłek;

próby gwizdania;

zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki, np. piórka, kłębka waty, papierowej kulki;

rozdmuchiwanie: chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu;

gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku;

gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą;

dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej;

rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa.

Ćwiczenia warg

rozchylanie warg jak w uśmiechu – wargi płaskie, przylegają do zębów (zęby widoczne);

rozciąganie warg do uśmiechu i wymawianie głoski „i”;

naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami;

układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej;

gimnastyka warg i języka (wysuwanie języka do przodu, uśmiechanie się);

wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust:
- kozy – me, me - barana – be, be - kurczątka – pi, pi
- śmiechu – hi, hi;

pokazywanie szerokiego uśmiechu, a następnie ściąganie ust, jak przy głosce „u”.

　

I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głosek szeregu szumiącego („sz”, „ż”, „cz”, „dż”)

Ćwiczenia języka:

dotykamy palcem lub łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je „zaczarowanym miejscem”, „parkingiem”, w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię;

wysuwanie języka do przodu;

wysuwanie szerokiego języka na zewnątrz jamy ustnej;

żucie brzegów języka zębami trzonowymi (żeby rozciągnąć całą jego powierzchnię);

masaż języka – wysuwanie i cofanie języka przez lekko zwarte zęby;

unoszenie języka na górną wargę (język wąski, wydłużony, zęby widoczne);

unoszenie języka za górne zęby (język wąski);

cofanie języka za wałek dziąsłowy;

kierowanie języka w kąciki ust (zęby widoczne);

klaskanie językiem – naśladowanie odgłosu konia uderzającego kopytami o bruk;

„liczenie ząbków” – dotykanie czubkiem języka górnych zębów po wewnętrznej stronie, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej;

„mycie zębów” – oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych, a następnie otwartych ustach;

„zaczarowany język” – przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach;

„krasnoludek zagląda do gardła” – cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów, a kończąc na podniebieniu miękkim;

zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka czekolady lub gumy rozpuszczalnej, kremu czekoladowego, mleka w proszku (przy szeroko otwartych ustach);

ssanie czubkiem języka na podniebieniu małego pudrowego cukierka, musującej witaminy C, opłatka lub naśladowanie ssania pożywienia;

przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków z wgłębieniem w środku;

„język malarzem” – język to pędzel, którego czubkiem dzieci mają naśladować malowanie różnych wzorów (kropek, kółek, linii, kwadratów, trójkątów). Moczenie „pędzla” w farbie oznacza dotykanie czubkiem języka wałka dziąsłowego. Płukanie „pędzla” to oblizywanie językiem dolnych dziąseł od wewnętrznej strony;

„karuzela” – włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę;

„słoń” – dosięgnij językiem (jak słoń trąbą) do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;

„wahadełko” – kierowanie czubka języka w kąciki ust;

„młotek” – wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;

wysuwamy język na brodę, zwijamy w „łyżeczkę” i chowamy do buzi;

„schodki” – czubek języka dotyka górnych jedynek, górnej wargi, a następnie nosa (buzia otwarta);

masaż podniebienia – język jest masażystą i masuje podniebienie od zębów w stronę gardła i z powrotem;

naśladowanie różnych zwierząt:
- „krokodyl” – szerokie otwieranie buzi, wysuwanie żuchwy do przodu, naśladowanie „kłapania paszczą”
- „krowa” – naśladowanie przeżuwania trawy
- „zły pies” – zagryzanie górnymi siekaczami dolnej wargi, udawanie warczenia psa
- „wyjący pies” – naśladowanie wycia psa do księżyca (a-u, a-u)
- „konik” – kląskanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy
- „króliczek” – próby utrzymania kredki między górną wargą, a nosem
- „kameleon” – jak najdłuższe wysuwanie języka i chowanie go do buzi
- „żabka” – robienie z buzi dużego balonu, naciskanie lekko palcami na policzki, stopniowe wypuszczanie powietrza

wydmuchiwanie powietrza przez język zwinięty w tzw. rynienkę;

naśladowanie mlaskania;

śpiewanie znanych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly.

Ćwiczenia warg:

oblizywanie warg;

„ryjek świnki” – wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu (zęby widoczne);

rozchylanie warg jak przy uśmiechu;

„całuski” – cmokanie ustami;

„balonik” – nadymanie policzków, usta ściągnięte;

„zmęczony konik” – parskanie wargami;

„kto silniejszy?” – napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę;

„wąsy” – wysuwanie warg jak przy wymawianiu „u”, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania;

„drzwi do domu” – buzia do domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają;

„straż pożarna” – wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o oraz a u;

wydawanie odgłosów:
- krowy – mu, mu - kukułki – kuku, kuku
- sowy – hu, hu - psa – hau, hau - rybki – plum, plum - pukania – puku, puku - uderzania – buch, buch - chodzenia – tupu, tupu;

„pyszczek rybki” – wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich otwieranie i zamykanie;

„ryjek” – układanie warg w kształcie ryjka, a następnie ich rozsuwanie do uśmiechu;

gra na trąbce z szerokim ustnikiem, flecie, harmonijce ustnej.

Reranie

I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głoski „r”

Ćwiczenia języka

„pokaż łopatę” (wysuwanie szerokiego języka z ust);

„zaglądanie językiem do gardła” (cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia);

„jedzie konik” (coraz szybsze kląskanie językiem o podniebienie twarde);

mlaskanie (wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią do podniebienia);

naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;

zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady (miodu, dżemu itp.);

odklejanie językiem chrupek kukurydzianych z podniebienia;

szybkie unoszenie i opuszczanie języka (w kierunku górnych i dolnych zębów), przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie;

„czesanie języka” (wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby);

„żucie” języka;

„masaż” języka poprzez zagryzanie czubka języka zębami;

„ostrzenie” czubka języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach.

To już właściwie może być już początek etapu wywoływania głoski.

szybkie wypowiadanie głoski „l”;

szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie „ly” z językiem uderzającym o górną wargę;

uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się „tr”;

zdmuchiwanie skrawków papieru z czubków języka: kawałek papieru umieszczamy na czubku języka za górnymi zębami; wargi rozchylone. Polecamy dziecku dmuchnąć na język energicznie wymawiając „t”. Powinno pojawić się „tr” i papierek odskoczy;

mocne akcentowanie „t” podczas wybrzmiewania zbitek „tll”, „tll”, „tll”, „trl” najpierw szeptem, a potem głośno;

powtarzanie szeptem, a następnie głośno
la, la, la, trla
lo, lo, lo, trlo
lu, lu, lu, trlu
le, le, le, trle
ly, ly, ly, trly
li, li, li, trli;

szeptem i głośno wypowiadanie
trla, trlo, trle, trlu, trly;

próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:
- śpiewu ptaków – tri li li
- gry na trąbce – tra ta ta, tru tu tu, tre te te
- zepsutego zamka karabinu – tr tr tr, dr dr dr - warczenia psa – wrr, wrr, wrr - gruchania gołębi – grr, grr, grr
- ruszającego traktora – tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr
- odlotu ptaków – fru, fru, fru - ćwierkania wróbli – ćwir, ćwir, ćwir
- zatrzymywania konia – pr, pr, pr - odgłosu świnki – chrum, chrum, chrum
- chrapania – chr, chr, chr - dzwoniącego tramwaju – dryń, dryń, dryń
- chrupania – chrup, chrup, chrup - szorowania – szuru, szuru, szuru - zapalania światła – pstryk
- łamania gałęzi – trach.

Ćwiczenia warg:

naśladowanie odgłosów z otoczenia;

odczucia zimna – brr, brr, brr;

ruszającego motocykla – brum, brum, brum;

parskania konia – prr, prr, prr;

energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca;

parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi;

pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie